Jak płynie rzeka

Elementy hydromorfologiczne, o których od jakiegoś czasu pojawiają się teksty na Małych rzekach mają wyraźny wpływ na to jak płynie woda. Jest tu pewna wzajemność – to jak płynie woda ma też wpływ na to jakie elementy pojawią się w rzece.

Zróżnicowanie przepływów ma też duży wpływ na to jakie w danym cieku żyją organizmy, a wyższa różnorodność typów nurtu może być źródłem dużej różnorodności organizmów. Warto przyjrzeć się kilku rodzajom przepływów w rzekach. Przepływ wody można mierzyć ilościowo, ale można też oceniać jego cechy wizualnie i mówimy tweedy o typach nurtu.

Jest kilka typów nurtu.

Nurt laminarny – to najspokojniejszy typ przepływu. Czasem może być wręcz niezauważalny i ujawnia się dopiero po zanurzeniu w wodzie jakiegoś przedmiotu – poniżej niego powstają zawirowania, przed nim stojąca fala. Fale i zawirowania są poza tym rzadkie jeżeli nie ma w wodzie wyraźnych przeszkód. Jest charakterystyczny m.in. dla płani i plosa.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Przepływ laminarny – turbulencje i fale są minimalne. Powierzchnia wody w przybliżeniu gładka. W najwyższej części zdjęcia zaznacza się jednak przepływ wartki (Prądnik w Ojcowskim Parku Narodowym).

Nurt wartki – jest nieco szybszy, zawsze widać, że woda płynie, a do tego na powierzchni pojawiają się niewielkie zmarszczki przemieszczające się z nurtem. Pojawia się głównie na łagodnych bystrzach i wypłyceniach.

IMG_0156
Na pierwszym planie nurt wartki (Wisła powyżej Wisły).
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Przepływ wartki, ale tuż poniżej gałęzi pojawia się kipiel i nurt rwący (Dębowiec w Lasach Janowskich).
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Przepływ laminarny na pierwszym planie i wartki poza zanurzonym pniem (Prądnik w Ojcowskim Parku Narodowym).

Nurt rwący – na wodzie widoczna jest wyraźna wysoka i nieprzemieszczająca się fala, rzadko spieniona. Pojawia się na bystrzach i spiętrzeniach.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Nurt rwący. Z lewej strony zdjęcia ma tendencje do przechodzenia w kipiel (Prądnik w Ojcowskim Parku Narodowym).

 

Kipiel – podobna do nurtu rwącego, ale bardziej ekstremalna, fale załamują się a woda się pieni.

IMG_0236
Kipiel tworząca się na dużych kamieniach i głazach (Górny bieg Wisły).

Typ przelewowy – charakterystyczny dla wodospadów i kaskad. Woda może się pienić, ale co ważniejsze przynajmniej momentami traci kontakt z podłożem.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Nurt przelewowy na wodospadzie (ciek w Beskidzie Wsypowym).
IMG_0242
Nurt przelewowy na naturalnym spiętrzeniu (górny bieg Wisły).

Typ wznoszący – masy wody wędrują od dna do powierzchni i uwidaczniają się przypominając wrzenie wody. Najczęściej występuje w kotłach eworsyjnych lub za przeszkodami nie sięgającymi całkowicie dna np. powalonych drzewach.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Nurt wznoszący poniżej powalonego drzewa (Dębowiec w Lasach Janowskich).

Może też w rzece występować przepływ niewidoczny, woda płynie na tyle wolno, że nie sposób zarejestrować jej ruchu – często przed przeszkodami i w zastoiskach bocznych.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Przepływ niewidoczny powyżej bobrowej tamy i wartki tuż poniżej (Breń koło Dąbrowy Tarnowskiej).

Leave a Comment